نقلیه و ترابری به معنای جابجایی افراد و کالاها از مکانی به مکان دیگر است.
این فرایند شامل زیرساخت‌ها، وسایل نقلیه و روش‌های مختلف برای انتقال است.
ترابری چیست؟
ترابری یا حمل و نقل، به جابجایی انسان، حیوانات و کالاها از یک مکان به مکان دیگر گفته می‌شود.
این جابجایی می‌تواند از طریق روش‌های مختلف زمینی، هوایی، دریایی و یا ترکیبی از این روش‌ها انجام شود.
انواع روش‌های ترابری:
- زمینی: شامل ترابری جاده‌ای (با خودرو، کامیون و اتوبوس) و ریلی (با قطار) است.
- هوایی: شامل ترابری با هواپیما و هلی‌کوپتر است.
- دریایی: شامل ترابری با کشتی و قایق است.
- خط لوله: برای انتقال مایعات و گازها استفاده می‌شود.
- کابلی: برای انتقال بار و افراد به صورت معلق در هوا استفاده می‌شود.
اهمیت ترابری:
- ترابری نقش اساسی در توسعه جوامع و اقتصاد دارد.
- با ترابری، امکان مبادلات تجاری، ارتباطات و گردشگری فراهم می‌شود.
- زیرساخت‌های حمل و نقل، مانند جاده‌ها و راه‌آهن، نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی دارند.
- سیستم‌های حمل و نقل هوشمند با استفاده از فناوری‌های نوین، به بهبود ایمنی و کارایی حمل و نقل کمک می‌کنند.
نقلیه چیست؟
نقلیه به وسیله‌ای گفته می‌شود که برای حمل و نقل افراد و کالاها استفاده می‌شود.
وسایل نقلیه می‌توانند شامل خودرو، موتورسیکلت، دوچرخه، قطار، هواپیما، کشتی و غیره باشند.
مهندسی ترابری:
مهندسی ترابری به برنامه‌ریزی، طراحی، ساخت، نگهداری و بهره‌برداری از تسهیلات حمل و نقل می‌پردازد.
این حوزه شامل جنبه‌های مختلفی از جمله تعیین تعداد خطوط، ظرفیت تسهیلات، انتخاب مواد و هندسه مسیر و مدیریت ترافیک است.
لجستیک به فرآیند برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل جریان اطلاعات، کالا و خدمات از مبدأ تا مقصد گفته می‌شود که شامل حمل و نقل، انبارداری، بسته‌بندی و مدیریت موجودی است.
انواع اصلی لجستیک عبارتند از: لجستیک ورودی (Inbound Logistics) که مواد اولیه را مدیریت می‌کند، لجستیک خروجی (Outbound Logistics) که کالای نهایی را به دست مشتری می‌رساند، و لجستیک معکوس (Reverse Logistics) که شامل بازگرداندن محصولات معیوب یا پایان‌عمر است.
انواع اصلی لجستیک:
- لجستیک ورودی (Inbound Logistics):
مدیریت جریان مواد اولیه، قطعات و سایر ورودی‌ها از تامین‌کنندگان به سمت تولیدکنندگان یا انبارها .
- لجستیک خروجی (Outbound Logistics):
مدیریت جریان کالاها و محصولات پس از تولید، از انبارها و مراکز توزیع به سمت مشتریان نهایی .
- لجستیک معکوس (Reverse Logistics):
شامل فرآیندهای بازگشت کالا از مشتری به تولیدکننده یا توزیع‌کننده است، مثلاً برای تعمیر، بازیافت، یا دفع .
انواع دیگر لجستیک بر اساس فعالیت یا زمینه:
- لجستیک شخص ثالث (3PL Logistics):
برون‌سپاری فعالیت‌های لجستیکی به یک شرکت شخص ثالث.
شرکتی که تمامی فرآیندهای لجستیکی را برای یک سازمان مدیریت و هماهنگ می‌کند.
- لجستیک سبز (Green Logistics):
تمرکز بر کاهش اثرات زیست‌محیطی فعالیت‌های لجستیکی .
- لجستیک نظامی (Military Logistics):
تأمین و انتقال منابع مورد نیاز نیروهای نظامی برای انجام عملیات .
- لجستیک تولید (Production Logistics):
مدیریت جریان مواد و قطعات در داخل فرآیند تولید .
- لجستیک توزیع (Distribution Logistics):
مدیریت فرآیند انتقال کالاها از تولیدکنندگان به بازارهای مصرف .
- لجستیک اضطراری (Emergency Logistics):
لجستیک در زمان بحران برای توزیع سریع منابع حیاتی مانند غذا و دارو.
اینکوترمز (Incoterms) مجموعه‌ای از قوانین و مقررات بین‌المللی است که توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) منتشر می‌شود تا وظایف، هزینه‌ها و مسئولیت‌های مربوط به حمل و نقل کالا در قراردادهای خرید و فروش بین‌المللی را بین خریدار و فروشنده مشخص کند.
این قوانین به زبان ساده تعیین می‌کنند که چه کسی مسئولیت بیمه، ترخیص کالا، و هزینه‌های حمل‌ونقل را در مراحل مختلف سفر کالا بر عهده دارد .
هدف اصلی اینکوترمز
با تعیین دقیق وظایف هر طرف (خریدار و فروشنده)، از بروز اختلافات و سوءتفاهم‌ها در قراردادهای تجاری جلوگیری می‌کند .
- تقسیم هزینه‌ها و ریسک‌ها:
مشخص می‌کند که چه هزینه‌هایی بر عهده فروشنده و چه هزینه‌هایی بر عهده خریدار است و در چه نقطه‌ای از مسیر، ریسک آسیب یا از بین رفتن کالا از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود.
- استانداردسازی تجارت بین‌المللی:
با ایجاد یک زبان مشترک در سطح جهانی، تجارت و حمل‌ونقل کالا را در سطح بین‌المللی تسهیل می‌کند .
اینکوترمز توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) تدوین و منتشر می‌شود .
چرا باید از اینکوترمز استفاده کرد؟
درک صحیح اینکوترمزها برای موفقیت در تجارت بین‌المللی حیاتی است زیرا به وضوح مشخص می‌کنند که کدام وظایف، هزینه‌ها و خطرات به خریدار و فروشنده مربوط است.
این قوانین به هر دو طرف قرارداد کمک می‌کنند تا با اطمینان خاطر بیشتری عمل کنند و از مواجهه با مشکلات پیش‌بینی‌نشده در طول مسیر حمل کالا جلوگیری کنند.
نکات مهم
اینکوترمزها به طور منظم به‌روزرسانی می‌شوند تا با تغییرات تجارت بین‌المللی هماهنگ باشند؛ آخرین نسخه آن در سال ۲۰۲۰ منتشر شد.
برخی از ترم‌های اینکوترمز مختص روش‌های حمل‌ونقل خاص (مانند دریایی) هستند، در حالی که برخی دیگر برای هر نوع حمل و نقل (زمینی، هوایی، دریایی) کاربرد دارند.